NukeViet bắt đầu được cung cấp như một dịch vụ (SaaS)

Trong những số báo trước, TH&ĐS đã giới thiệu với các bạn về phần mềm nguồn mở NukeViet với nhiều module cấu thành các chức năng đa dạng và tạo thành các dòng sản phẩm như NukeViet CMS (hệ quản trị nội dung dùng để xây dựng trang tin), NukeViet Shop (Gian hàng trực tuyến), NukeViet Portal (Cổng thông tin hai chiều dùng cho doanh nghiệp), NukeViet Edu Gate (Cổng thông tin tích hợp nhiều trang mạng (website), sử dụng cho phòng giáo dục, sở giáo dục) và NukeViet Tòa Soạn Điện Tử (Sử dụng cho các tòa soạn báo điện tử, trang tin điện tử)... nhưng tất cả những sản phẩm trên đều được phát hành dưới dạng “phần mềm đóng gói”, người sử dụng phải tự tải về và cài đặt hoặc thuê các đơn vị khác triển khai.

Mới đây, trong tham luận được trình bày tại Hội thảo ứng dụng và phát triển phần mềm nguồn mở 2013 do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng, Hiệp hội doanh nghiệp phần mềm Đà Nẵng (DSA) và Câu lạc bộ Phần mềm Tự do nguồn mở Việt Nam (VFOSSA) tổ chức ngày 26/04/2013 trực tuyến tại 2 điểm cầu Đà Nẵng và Hà Nội, NukeViet đã công bố việc bắt đầu được cung cấp như một dịch vụ (Software as a Service – SaaS) song song với việc phát hành phần mềm đóng gói truyền thống. Có thể nói đây là bước tiến mới của phần mềm nguồn mở thương hiệu Việt. Trong số này, TH&ĐS sẽ giới thiệu đến các bạn tính ưu việt của một phần mềm nguồn mở khi được cung cấp dưới như một dịch vụ.

Gian trưng bày của NukeViet tại Hội thảo ứng dụng và phát triển phần mềm nguồn mở 2013

Phần mềm như một dịch vụ là gì?

Thuật ngữ “phần mềm như một dịch vụ” (tên tiếng Anh là “Software as a Service”, viết tắt là SaaS) được hiểu là phần mềm được cung cấp dưới dạng dịch vụ. Theo định nghĩa của hãng nghiên cứu toàn cầu IDC thì đây là phần mềm hoạt động trên web, được quản lý bởi nhà cung cấp và cho phép người sử dụng truy cập từ xa. Khách hàng sử dụng phần mềm theo cách đóng phí định kì và không cần phải quan tâm đến việc bảo trì, nâng cấp, sửa lỗi hay bất cứ vấn đề kỹ thuật nào khác, tất cả đã có nhà cung cấp SaaS thực hiện. Như vậy lợi ích dễ thấy nhất là chi phí khởi tạo rất thấp vì việc sử dụng tính theo nhu cầu thực tế và hoàn toàn không phải đầu tư thiết bị phần cứng để cài đặt phần mềm lên đó, nó cũng giúp tiết kiệm chi phí hỗ trợ kỹ thuật hoặc thuê nhân viên kỹ thuật làm việc này. Việc sửa lỗi phần mềm, phát hành phiên bản mới và nâng cấp phần mềm cũng trở nên đơn giản và tiết kiệm chi phí cho cả nhà phát hành lẫn người sử dụng... với những lợi ích kể ra ở trên khiến cho SaaS trở thành mục tiêu mà các nhà cung cấp phần mềm luôn muốn hướng tới nhằm cung cấp những phần mềm tốt nhất cho người sử dụng.

Quá trình nghiên cứu và phát triển SaaS cho NukeViet

Việc cung cấp phần mềm nguồn mở (PMNM) như một dịch vụ đòi hỏi nhiều thời gian và sự đầu tư bài bản. Giữa việc xây dựng và cung cấp một phần mềm độc lập so với việc cung cấp dịch vụ triển khai tự động hàng loạt sản phẩm đó trên nền tảng tích hợp là cả một khoảng cách xa. Khối lượng công việc khổng lồ nhằm giải quyết bài toán vận hành, xây dựng và thiết kế hệ thống quản lý dịch vụ cho phần mềm cũng như tính toán hiệu suất khi tích hợp hệ thống nhằm tiết kiệm từng chút tài nguyên hệ thống mạng. Tính toán để làm sao người sử dụng có thể sử dụng dễ dàng mà không cần quan tâm đến các yếu tố kỹ thuật cũng như cung cấp dịch vụ tức thời ngay sau khi đăng ký... đều là những việc mà những việc mà nếu cung cấp phần mềm theo cách truyền thống sẽ không bao giờ phải quan tâm đến.

Tỉ lệ các website sử dụng NukeViet: Khối giáo dục chiếm tới 20%

(Trích Báo cáo tham luận tại Hội thảo ứng dụng và phát triển phần mềm nguồn mở 2013)

Từ giữa năm 2011, công cuộc thử nghiệm đã được bắt đầu với các hệ thống quản lý trang mạng tích hợp được sử dụng cho khối giáo dục. Qua quá trình triển khai Mã nguồn mở NukeViet để xây dựng trang web cho khối giáo dục, nhóm lập trình viên của Công ty cổ phần phát triển nguồn mở Việt Nam (VINADES.,JSC) đã nhận thấy bất cập sau đây trong ngành giáo dục:

- Hầu hết các trường đều có nhu cầu có trang web riêng trong khi trang web các trường đều tương đối giống nhau về cấu trúc và chức năng. Một số sở hoặc phòng giáo dục triển khai cho trang web của các trường bằng cách thiết kế một bộ code và sao chép cho các trường sử dụng. Việc tạo ra, duy trì và quản lý hàng loạt bản sao các trang web một cách rời rạc gây ra lãng phí rất lớn về tiền bạc (chủ yếu là ngân sách nhà nước) cũng như tài nguyên mạng. Trong khi đó, hoàn toàn có thể xây dựng những hệ thống quản lý một cách tập trung từ một bộ code duy nhất. Việc bảo trì, nâng cấp nhờ đó mà trở nên dễ dàng, nhanh chóng hơn.

- Hầu hết các trang web các trường không có sự liên kết (về mặt kỹ thuật) với trang web của phòng giáo dục, sở giáo dục chủ quản. Mọi công việc báo cáo, giao ban thường thực hiện qua email, các phần mềm trung gian và hệ thống văn bản giấy. Trong khi nếu có sự liên kết và phân quyền nhất định, hoàn toàn có thể tích hợp các công việc này vào trang web và khiến chúng trở thành một cổng thông tin thống nhất có khả năng tích hợp nhiều chức năng như: quản lý và tổng hợp các báo cáo từ trường/phòng/sở, cung cấp đồng bộ các hệ thống tra cứu điểm, tra cứu văn bằng, sổ liên lạc điện tử… mà không gặp phải các khó khăn do thiếu sự đồng bộ và thống nhất. Việc này sẽ giúp tiết kiệm thời gian, nhân lực và tiền bạc cho các trường và các sở.

- Năng lực quản trị và biên tập cho trang web của khối giáo dục rất hạn chế: hầu như không có người quản trị (webmaster) nào được đào tạo chuyên ngành mà thường sử dụng chính người của ban giám hiệu hoặc nhân viên văn thư, việc có thêm người quản trị hoặc thuê người quản trị càng thêm phần tốn kém nên không khả thi đối với các trường. Nếu công việc quản trị trang web đơn giản và được làm tập trung chắn chắn sẽ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của trang web các trường lên gấp nhiều lần.

Từ chỗ phát hiện ra những bất cập trên, công ty VINADES đã nghiên cứu và cho ra đời giải pháp Cổng thông tin dành cho phòng giáo dục, sở giáo dục sử dụng phần mềm nguồn mở NukeViet (NukeViet Edu Gate). Giải pháp này cho phép tích hợp hàng trăm cho tới hàng ngàn trang web của các trường trên cùng một hệ thống giúp tiết kiệm chi phí đầu tư, chi phí triển khai và bảo trì hệ thống bởi toàn bộ hệ thống được vận hành bằng một phần mềm duy nhất. Hơn thế nữa, việc tích hợp toàn bộ hệ thống giúp các Phòng, Sở GD&ĐT có thể triển khai nhiều dịch vụ trên cổng thông tin chính thông qua các module nghiệp vụ chuyên biệt như quản lý báo cáo thường kỳ, quản lý điều hành tác nghiệp, quản lý học sinh, giáo viên, thi trắc nghiệm trực tuyến... NukeViet Edu Gate đã giúp giải quyết triệt để những bất cập và lãng phí trong xây dựng và quản lý trang web các trường học, phòng giáo dục, sở giáo dục. NukeViet Edu Gate cũng giúp nâng cao hiệu quả hoạt động cho các trang web của nhà trường, giúp giải quyết các bài toán về quản lý cũng như triển khai các hệ thống tra cứu điểm, tra cứu văn bằng, sổ liên lạc điện tử hay cao hơn trong tương lai là học bạ điện tử.

Mô hình quản lý tập trung của giải pháp NukeViet Edu Gate dựa trên NukeViet

Giao diện một cổng thông tin Phòng GD&ĐT xây dựng dựa trên giải pháp NukeViet Edu Gate

Sau 2 năm nghiên cứu, hiệu suất và khả năng tích hợp dần được nâng cao từ vài chục cho tới vài trăm đơn vị, và cuối cùng là một giải pháp quản lý tổng thể không giới hạn. Giải pháp NukeViet Edu Gate sau đó trở thành tiền đề để công ty VINADES bắt đầu triển khai NukeViet dưới dạng dịch vụ.

NukeViet bắt đầu được cung cấp như một dịch vụ cho khối giáo dục...

Bắt đầu từ tháng 2 năm 2013, NukeViet chính thức được công ty VINADES cung cấp theo mô hình SaaS cho đối tượng là các Phòng và Sở GD&ĐT dựa trên giải pháp NukeViet Edu Gate. Tương tự như các giải pháp SaaS khác, NukeViet theo dạng SaaS cũng đạt được những ưu điểm như sau:

- Thời gian triển khai cực nhanh ngay cả với hệ thống đòi hỏi triển khai hàng trăm trường tích hợp ngay lập tức.

- Khách hàng (là các phòng và sở GD&ĐT) không phải lo về việc vận hành hệ thống, bảo trì mạng, phân quyền hoặc làm bất cứ việc gì liên quan đến kỹ thuật, không phải trả tiền thuê máy chủ và mọi vấn đề hỗ trợ kỹ thuật.

- Kinh phí triển khai là cố định. Không có chi phí phát sinh xử lý sự cố hoặc bất cứ chi phí phát sinh nào khác.

- Miễn phí nâng cấp phiên bản mới trong suốt quá trình sử dụng; được cập nhật, bổ sung tính năng mới, module mới...

...và tiến tới là SaaS cho mọi đối tượng sử dụng

Sau SaaS dành riêng cho các phòng, sở GD&ĐT, NukeViet sẽ chính thức cung cấp rộng rãi cho mọi đối tượng sử dụng từ cá nhân cho tới doanh nghiệp, từ các trang cá nhân (blog) cho tới trang web thương mại điện tử. Dịch vụ dự định được khai trương vào tháng 5 tới tại địa chỉ trang mạng www.nukeviet.com với 4 gói dịch vụ ban đầu dành cho các đối tượng cá nhân (NukeViet CMS), doanh nghiệp (NukeViet Portal), gian hàng trực tuyến (NukeViet Shop – kết quả của dự án hợp tác với PeaceSoft), trường học (NukeViet Edu Gate). Dịch vụ sẽ được cung cấp trực tuyến, cho phép khởi tạo các trang mạng sử dụng NukeViet một cách tự động 100% chỉ bằng vài cú click chuột.

NukeViet theo mô hình SaaS sẽ bổ trợ cho mô hình phát triển phần mềm truyền thống của NukeViet, chính thức hoàn thiện mô hình phát triển phần mềm nguồn mở một cách bền vững. NukeViet là phần mềm tự do nguồn mở đầu tiên ở Việt Nam đạt tới mô hình này.

Trong tương lai gần, mô hình SaaS của NukeViet sẽ được chuyên biệt hóa nhằm cung cấp cho đối tượng là các cơ quan hành chính nhà nước, các bộ, ban, ngành trung ương và địa phương, vốn đang sử dụng NukeViet rất rộng rãi.

Lợi ích và khác biệt của một phần mềm nguồn mở được cung cấp như một dịch vụ

So với phần mềm thông thường được cung cấp theo mô hình SaaS, một phần mềm nguồn mở được cung cấp dưới dạng SaaS sẽ đạt được những lợi ích khác biệt căn bản trong việc giúp người sử dụng tự do và an tâm hơn trong việc sử dụng dịch vụ SaaS. Mô hình SaaS thông thường sẽ gặp phải vấn đề vì dữ liệu của người sử dụng phụ thuộc vào nhà cung cấp dịch vụ SaaS. Khi người dùng muốn tách ra để hoạt động trên những hệ thống độc lập thì không được trả lại dữ liệu đang vận hành mặc dù đó là dữ liệu của chính mình. Hoặc giả sử dữ liệu được trả về cho người sử dụng thì họ cũng không thể làm gì với nó vì không có phần mềm độc lập để có thể ngay lập tức vận hành dữ liệu này. Với phần mềm nguồn mở thì khác bởi vì mô hình SaaS và mô hình truyền thống được duy trì song song do đó việc nhập từ một hệ thống chạy độc lập lên hệ thống SaaS hoặc tách từ hệ thống SaaS chuyển qua hệ thống độc lập là hoàn toàn khả thi do đó nó cho người sử dụng sự tự do tuyệt đối về mặt dữ liệu.

Cũng bởi mô hình SaaS và mô hình phát hành phần mềm truyền thống của PMNM được duy trì song song nên dẫn tới một hệ quả tiếp theo là nó sẽ bổ trợ nhau trong việc phát triển chính PMNM (về tài chính cũng như công nghệ) và nhờ đó người sử dụng được sử dụng phần mềm/dịch vụ với chi phí thấp hơn, chất lượng cao hơn.

Báo cáo tham luận “NukeViet - Cộng đồng phần mềm nguồn mở Việt Nam phát triển bền vững” tại Hội thảo ứng dụng và phát triển phần mềm nguồn mở 2013 tổ chức ngày 26/04/2013 đã nhận được nhiều sự quan tâm của các đại biểu tham gia hội thảo. Việc phần mềm tự do nguồn mở NukeViet được cung cấp như một dịch vụ (SaaS) tiếp tục khẳng định vị thế là một phần mềm nguồn mở hàng đầu, hoàn toàn xứng đáng đối với giải thưởng Nhân tài đất Việt 2011 cũng như sự tin tưởng của Bộ GD&ĐT khi đưa NukeViet là sản phẩm Việt Nam duy nhất nằm trong danh sách hệ quản trị nội dung được khuyến khích sử dụng trong thông tư 08/2010/TT-BGDĐT. Với những gì đã làm được, theo bước tiến và lộ trình mà NukeViet đã trải qua, nó sẽ sớm đạt mục tiêu trở thành phần mềm nguồn mở quốc tế mang thương hiệu Việt Nam.

Nguồn tham khảo:

- “Software as a service”

- “Software as a Service (Saas) Definition”

- Báo cáo tham luận “NukeViet - Cộng đồng phần mềm nguồn mở Việt Nam phát triển bền vững” tại Hội thảo ứng dụng và phát triển phần mềm nguồn mở 2013 do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng, Hiệp hội doanh nghiệp phần mềm Đà Nẵng (DSA) và Câu lạc bộ Phần mềm Tự do nguồn mở Việt Nam (VFOSSA) tổ chức ngày 26/04/2013